Paylaş twittle
Harcırahlara ilişkin düzenlemeler, 6245 sayılı Harcırah Kanununda yapılmıştır
Harcırahlara ilişkin düzenlemeler, 6245 sayılı Harcırah Kanununda yapılmıştır. Bu Kanunda, son elli yılın en büyük değişikliği ise, 12.8.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4969 sayılı Kanunla yapılmıştır.
Harcırah Kanununun 4969 sayılı Kanun'la değişik 10/1 maddesinde ise, "kendi yazılı talepleri üzerine gönderilenler hariç olmak üzere; yurt içinde veya dışındaki sürekli bir göreve naklen tayin olunanlara yeni görev yerlerine kadar yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı verileceği" hükme bağlanmıştır. Bu maddede geçen "kendi yazılı talepleri üzerine gönderilenler hariç" ibaresi 2003 yılında mevzuata eklenmiştir. Harcırah ödemelerine ilişkin tüm sorunlar da "kendi yazılı talepleri" ifadesi etrafında yoğunlaşmaktadır.
Diğer taraftan, bu Kanunun uygulanmasını göstermek üzere Maliye Bakanlığı tarafından, 37 Seri Nolu Harcırah Kanunu Genel Tebliği çıkarılmıştır. (26.8.2003 tarihli R.G.) Bu Tebliğin 1/a bölümünün 3'üncü fıkrasında "ilgili kurumca re'sen ataması yapılanlara, başka bir ifade ile kişinin isteğine bağlı olmaksızın kurumlarca doğrudan ataması yapılanlara harcırah ödenecek, bunun dışında ilgililerin yazılı talepleri üzerine gerçekleştirilen atamalar için harcırah ödenmeyecektir" ifadesine, beşinci fıkrasında ise "...mevzuatı gereğince ilgililerin yazılı talepleri aranmaksızın yapılması gerekli ve zorunlu olan atamalar ile kurumların hizmet ihtiyacı veya idari ihtiyaç nedeniyle yaptıkları atamalar, re'sen atamalardır. Bu çerçevede; eş durumu, öğrenim durumu, sağlık sebepleri ile benzeri mazeretlere dayalı olarak ilgililerin yazılı talepleri üzerine yapılan atamalar için harcırah ödenmeyecektir" ifadesine yer verilmiştir.
Yukarıdaki madde hükümlerinden sonra, eş, sağlık ve öğrenim durumu özrü isteklerinin illiyet bağının tespit edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede aşağıda her üç duruma ilişkin olarak mevzuatımızda yer alan hükümlere yer verilmiştir.
1- Eş Durumu özrü: 1982 Anayasasının 41'inci maddesinde, "Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar." hükmüne, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 72'nci maddesinde ise "...Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda, aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76'ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır..." hükmüne yer verilmiştir.
2- Sağlık Durumu Özrü: 1982 Anayasasının 56'ncı maddesinde, "Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir... Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi arttırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler" hükmüne, 657 sayılı Kanunun 72'nci maddesinin son fıkrası hükmü gereğince Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe konulan "Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmeliğin" 12'nci maddesinde sağlık durumu özür grupları arasında sayılmıştır.
3- Öğrenim Durumu Özrü: 1982 Anayasasının 42'nci maddesinde "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz..." hükmüne yer verilmiştir. Diğer taraftan, öğrenim durumu özrüne, 657 sayılı Kanunun 72'nci maddesinin son fıkrası hükmü gereğince Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe konulan "Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına Dair Yönetmelik"de yer verilmemiştir. Ancak, bazı kurumlar, ki Milli Eğitim Bakanlığı bunlardan biridir, kendi yönetmeliklerinde öğrenim durumu özrüne yer vermiştir. Yönetmeliğinde bu özür hakkını düzenleyen kamu kurumları memurların bu yöndeki nakil isteklerini karşılamaktadır.
Bu genel açıklamalardan sonra memurlar.net'te yayımlanan mahkeme kararlarına değinmek istiyoruz. Memurlar.net'te biri 11.11.2004, diğeri 02.02.2005 tarihinde olmak üzere iki mahkeme kararı yayımlanmıştır. (Bakınız Özel Dosyalar/ Harcırahlar.) Bu mahkeme kararlarının her ikisi de eş durumundan nakle ilişkin olup, kararlarda: 1- Kamu hizmetlerinde görev alan memurların çalışma veriminin arttırılması ve aile düzenlerinin korunması konularında gerekli tedbirlerin alınması hususunun Devletin öncelikli görevleri arasında sayıldığı, 2- Devlet memuru olan kişilerin eş durumundan dolayı görev yerlerinin belirlenmesinde bu unsurların gözetileceği, 3- Nitekim, yer değiştirme suretiyle atamalarda eş durumunun özür nedenleri arasında sayıldığı, gerekçelerine yer verilmiştir.
Bu bağlamda: 1- Kamu hizmetlerinde görev alan memurların çalışma veriminin artırılması ile sağlık düzenlerinin korunması ve kimsenin eğitim hakkından yoksun bırakılmaması konularında gerekli tedbirlerin alınması hususunun da Devletin öncelikli görevleri arasında sayıldığı, 2- Devlet memuru olan kişilerin sağlık ve bazen de öğrenim durumundan dolayı görev yerlerinin de belirlenmesinde bu unsurların gözetileceği, 3- Yer değiştirme suretiyle atamalarda sağlık ve bazı kurumsal yönetmeliklerde de öğrenim durumunun, özür nedenleri arasında sayıldığı hususları düşünüldüğünde, yukarıda yer verilen mahkeme kararları gerekçelerinin sağlık ve öğrenim durumu özrü için de geçerli olacağı açık olarak görülmektedir.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde eş, sağlık ve öğrenim durumu özürlerine dayanılarak yapılan atamalarda, naklen tayin isteminin illiyet bağını; aile birliğinin devamı, sağlıklı bir yaşam hakkına sahip olma ve öğrenim hakkının oluşturduğunu söyleyebiliriz. Dolayısıyla, bu özürlere bağlı başvuruların soyut biçimde ele alınmaması ve 6245 sayılı Kanun'un 10/1. maddesindeki istisna kapsamında değerlendirilmemesi (kendi istekleri) gerekmektedir.
Bu itibarla eş ve sağlık durumu özürlerinden dolayı naklen tayin isteyenlerin ödenmeyen harcırahları için idarelerine başvurarak harcırah talep etmeleri, harcırah verilmeyeceği yönünde olumsuz cevap verilmesi üzerine de (60 gün içinde cevap verilmemesi olumsuz cevap sayılır) 60 gün içinde idari yargıda dava açılması gerekmektedir. Burada son bir not olarak öğrenim özür durumunu bir kez daha açıklamak gerekmektedir. Buna göre, öğrenim durumu özründen dolayı harcırah davası açabilmek için memurun çalıştığı kurumun atama ve yer değiştirme yönetmeliğinde, öğrenimin özür durumu olarak belirlenip belirlenmediğine bakmak gerekmektedir. Eğer atama yer değiştirme yönetmeliğinde öğrenim bir özür durumu olarak düzenlenmiş ve nakil hakkı tanınmış ise bu halde de harcırah hakkı dava ile talep edilebilir. Hemen belirtmek istiyoruz: Öğrenim durumu, Milli Eğitim Bakanlığında bir özür durumu olarak düzenlenmişken Sağlık Bakanlığında özür durumu olarak düzenlenmemiş olup, Genel Yönetmelikte de öğrenim özrüne yer verilmemiştir.
Kaynak
Ahmet Ünlü
YeniŞafak
